Άραχθος, αγγελιοφόρος των βουνών

ΘΕΜΑΤΙΚΟΣ ΑΞΟΝΑΣ : Νερό – Ποτάμι

ΟΜΑΔΑ ΣΤΟΧΟΣ: Μαθητές δημοτικού, γυμνασίου, λυκείου

ΔΙΑΡΚΕΙΑ: Μονοήμερο

ΕΠΙΛΟΓΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ

Η ορογένεση της Πίνδου και οι γεωλογικοί σχηματισμοί που σμιλεύτηκαν στο πέρασμα των γεωλογικών αιώνων έπαιξαν αναμφισβήτητα καταλυτικό ρόλο στη διαμόρφωση και εξέλιξη του φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος της Ηπείρου ως οι σημαντικότεροι ρυθμιστές του κλίματος και της υδρογεωγραφίας της ευρύτερης περιοχής. Δεν είναι τυχαίος ο χαρακτηρισμός της Πίνδου ως «βρυσομάνα», καθώς τα αμέτρητα ρυάκια που ξεκινούν από τα βουνά της συμβάλλουν μεταξύ τους δημιουργώντας μεγαλύτερα υδάτινα ρεύματα, τα ποτάμια. Κατά το ρου τους παρασύρουν φερτά υλικά που τα αποθέτουν στις όχθες και στις εκβολές τους διαμορφώνοντας το τοπίο.

Ο ποταμός Άραχθος είναι ο όγδοος μεγαλύτερος ποταμός της χώρας και ίσως ο εντυπωσιακότερος της Ηπείρου. Πηγάζει από τη Βόρεια Πίνδο και συμβάλλουν σ’ αυτόν οι παραπόταμοί του Μετσοβίτικος, Ζαγορίτικος και Καλαρρύτικος. ενώ η ομώνυμη χαράδρα από την οποία διέρχεται είναι τμήμα του Εθνικού Πάρκου που περιλαμβάνει ακόμη τα όρη Περιστερίου και Τζουμέρκων. Μετά από μια διαδρομή 110 περίπου χιλιομέτρων καταλήγει στον Αμβρακικό Κόλπο. Οι αποθέσεις του συνέβαλαν στο σχηματισμό των λιμνοθαλασσών Λογαρού, Ροδιά και Τσουκαλιό που αποτελούν τμήμα της ιδιαίτερα σημαντικής προστατευόμενης περιοχής Υγροτόπων Αμβρακικού.

Εκτός από τη συμβολή του στη βιοποικιλότητα των περιοχών που διέρχεται, ο Άραχθος έπαιξε σημαντικό ρόλο στο ιστορικό – πολιτισμικό και κοινωνικό – οικονομικό γίγνεσθαι. Η ανάγκη για επικοινωνία, που προϋπέθετε τη διάβασή του, στάθηκε η αιτία και η αφορμή για την κατασκευή σημαντικών μνημείων της λαϊκής αρχιτεκτονικής όπως το μεγαλύτερο μονότοξο γεφύρι των Βαλκανίων στην Πλάκα – που δεν άντεξε και κατέρρευσε υποκύπτοντας στα ορμητικά νερά και τα φερτά υλικά που κατέβασε το ποτάμι το Φεβρουάριο του 2015 – και το πιο φημισμένο γεφύρι, αυτό της Άρτας, εμπλουτίζοντας παράλληλα και την άυλη πολιτιστική κληρονομιά με τους μύθους, τους θρύλους, τις παραδόσεις και τα τραγούδια. Επί σειρά ετών αποτέλεσε ελληνοτουρκικό σύνορο και διαχρονικό τόπο συνάντησης επαναστατών και ανταρτών.

Στη σύγχρονη εποχή αποτελεί προνομιακό πεδίο αναψυχής και αθλητισμού περιπέτειας, ενώ οι διασκορπισμένες μικρές μονάδες και κυρίως τα δύο μεγάλα υδροηλεκτρικά εργοστάσια στο Πουρνάρι και τον Άγιο Νικόλαο από τη μια συμβάλλουν στην εθνική και τοπική οικονομία, με την αξιοποίηση των υδάτων του Αράχθου ως ανανεώσιμη πηγή ενέργειας, κι από την άλλη εγείρουν ερωτήματα για τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις της κατασκευής και της λειτουργίας τους.

ΣΚΟΠΟΣ

Η συνειδητοποίηση της σπουδαιότητας του νερού σε σχέση με την ίδια τη ζωή και τη σύνδεση του με την ανθρώπινη εξέλιξη, της ανάγκης προστασίας των υδάτινων οικοσυστημάτων λόγω της αλόγιστης χρήσης των υδάτινων πόρων και της ποιοτικής τους υποβάθμισης και παράλληλα της κατανόησης της πολύπλευρης προσφοράς του Αράχθου (περιβαλλοντική, κοινωνική, οικονομική, πολιτιστική) και του αιτήματος για την αειφορική του διαχείριση.

ΣΤΟΧΟΙ

Γνωστικοί : να αντιληφθούν τη ζωτική σημασία του υδάτινου στοιχείου, να κατανοήσουν το βιοχημικό κύκλο του νερού, να κατονομάζουν και να διακρίνουν τα είδη των υδάτινων οικοσυστημάτων, να αποκτήσουν συνολική εικόνα του ρου του Αράχθου από τις πηγές μέχρι και τις εκβολές του στον Αμβρακικό κόλπο, να αναγνωρίζουν βασικά είδη χλωρίδας πανίδας που αναπτύσσονται σε όλα τα τμήματα του ποταμού, να πληροφορηθούν για τη σύνδεση του ποταμού με την ιστορία και τον πολιτισμό της περιοχής, να εντοπίζουν τα προβλήματα που απειλούν την ισορροπία των επιμέρους οικοσυστημάτων που επηρεάζονται άμεσα ή έμμεσα από τον Άραχθο

Ψυχοκινητικοί : να μπορούν να χρησιμοποιούν απλά όργανα και εργαλεία για να κάνουν μετρήσεις και υπολογισμούς, να μπορούν να αξιολογούν τις προϋποθέσεις κατασκευής ενός έργου σε μια παραποτάμια τοποθεσία (φράγμα, γέφυρα), μέσα από τις ποικίλες δραστηριότητες που λαμβάνουν χώρα στο πεδίο να αναπτύξουν την πολλαπλή νοημοσύνη, να αξιοποιούν υλικά της φύσης για απλές κατασκευές και παιχνίδια, μέσα από την ομαδοσυνεργατικότητα να αξιοποιούν κριτικά τις πληροφορίες που συλλέγουν για τις περιβαλλοντικές, παραγωγικές και κοινωνικοπολιτιστικές λειτουργίες του ποταμιού αλλά και τους κινδύνους που το απειλούν.

Συναισθηματικοί : Η καλλιέργεια των αξιών και η διαμόρφωση στάσεων και συμπεριφορώναπέναντι στην προστασία του υδάτινου οικοσυστήματος του Αράχθου που με τη σειρά τους θα οδηγήσουν στη συμμετοχή και ανάληψη δράσης για τη διεκδίκηση ανάληψης από το κράτος αλλά και από διάφορους φορείς μέτρων και πρωτοβουλιών που θα εξασφαλίζουν την αειφορική διαχείρισή του.

ΠΟΡΕΙΑ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ